अवकाशात प्रवास करणे ही आता मोठी गोष्ट राहिलेली नाही. ब्लू ओरिजिन आणि व्हर्जिन गॅलेक्टिक सारख्या कंपन्यांच्या नावांसह अनेक कंपन्या लोकांना अंतराळ प्रवासासाठी घेऊन जात आहेत. मात्र, अंतराळात मानवाला पाठवणे सोपे काम नाही. यासोबतच हे धोकादायक कामही आहे. पण तुम्हाला माहित आहे का की जर अवकाशात एखाद्याचा मृत्यू झाला तर काय होईल? मृतदेहाचे काय होते? अंतराळवीरांचे मृतदेह परत आणले जातात का? चला, जाणून घेऊया सविस्तर.
वास्तविक, या प्रश्नाबाबत यूएस स्पेस एजन्सी नासाचा प्रोटोकॉल अगदी स्पष्ट आहे. 60 वर्षांपूर्वी मानवी अंतराळ संशोधन सुरू झाले असून त्यात आतापर्यंत 20 जणांचा मृत्यू झाला आहे. नासा 2025 मध्ये चंद्रावर क्रू पाठवण्याची योजना आखत आहे. याशिवाय येत्या दशकात ते मंगळावर अंतराळवीर पाठवणार आहे. दोन-तीन दशकांत अवकाश प्रवासाची आवड सर्वसामान्यांमध्येही वाढली आहे. वाढत्या अंतराळ प्रवासामुळे, अंतराळवीराचा वाटेत किंवा अंतराळात मृत्यू होण्याची शक्यताही वाढत आहे.
‘इतक्या’ अंतराळवीरांचा झाला मृत्यू…
1986 ते 2003 दरम्यान, 14 अंतराळवीरांना नासाच्या अंतराळ यान दुर्घटनेत आपला जीव गमवावा लागला आहे. 1971 मध्ये सोयुझ 11 मोहिमेदरम्यान तीन अंतराळवीरांचा मृत्यू झाला, 1967 मध्ये अपोलो 1 लाँच पॅडच्या आगीत तीन अंतराळवीरांचा मृत्यू झाला.
अंतराळातील मृत्यूबद्दल नासाचा प्रोटोकॉल काय ?
अंतराळात एखाद्याचा मृत्यू झाल्यास नासाचा प्रोटोकॉल काय असतो हे जाणून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. अंतराळात एखाद्याचा मृत्यू झाला तर मृतदेहाचे काय होते? या प्रश्नावर, यूएस स्पेस एजन्सीचे म्हणणे आहे की क्रू मेंबरचा मृत्यू झाल्यास, अंतराळवीरांच्या टीमच्या सुरक्षेला प्रथम प्राधान्य दिले जाते.
नासाची चंद्र आणि मंगळ मोहीम..
नासा 2025 मध्ये चंद्रावर क्रू पाठवण्याची योजना आखत आहे. याशिवाय येत्या दशकात ते मंगळावर अंतराळवीर पाठवणार आहे. अंतराळ प्रवास सामान्य होत आहे. त्याचप्रमाणे अंतराळात जर एखाद्याचा मृत्यू झाला तर त्याच्या मृतदेहाबाबत काय होऊ शकते याबाबत निश्चित धोरण ठरवण्याची शक्यता बळावली आहे.
अंतराळवीरांना निरोगी ठेवण्यासाठी स्पेस डॉक्टर सतत नवीन मार्ग शोधत असतात. ‘द कॉन्व्हर्सेशन’ मॅगझिनमध्ये स्पेस मेडिसिन आणि इमर्जन्सी मेडिसिनचे प्राध्यापक इमॅन्युएल उर्क्विएटा यांनी दिलेले काही प्रश्न येथे आहेत. ते म्हणतात की स्पेस हेल्थसाठी ट्रान्सलेशनल रिसर्च इन्स्टिट्यूटमधील त्यांची टीम अवकाशात जाणाऱ्या संशोधकांना निरोगी ठेवण्यासाठी शक्य ते सर्व प्रयत्न करते.
असे नोंदवले गेले आहे की, जर एखाद्याचा मृत्यू कमी पृथ्वीच्या कक्षेत असलेल्या मोहिमेवर झाला, जसे की आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर, तर चालक दल काही तासांत शरीराला कॅप्सूलमध्ये ठेवून पृथ्वीवर परत आणू शकतात. याशिवाय चंद्रावर जर एखाद्या अंतराळवीराचा मृत्यू झाला तर काही दिवसांतच कर्मचारी मृतदेह घेऊन पृथ्वीवर परत येऊ शकतात. यूएस स्पेस एजन्सी नासाकडे या परिस्थितींसाठी आधीच प्रोटोकॉल आहेत. उर्वरित अंतराळवीर सुरक्षितपणे पृथ्वीवर परतावेत हे नासाचे पहिले प्राधान्य असेल.
मंगळाच्या प्रवासादरम्यान जर एखाद्याचा मृत्यू झाला तर परिस्थिती खूप वेगळी असेल. क्रू परत येऊ शकणार नाही. मिशनच्या शेवटी, म्हणजे काही वर्षांनी, क्रूसह मृतदेह येण्याची शक्यता आहे. क्रूद्वारे मृतदेह वेगळ्या डब्यात किंवा विशेष बॉडी बॅगमध्ये जतन केला जाईल. अंतराळयानातील स्थिर तापमान आणि आर्द्रता सैद्धांतिकदृष्ट्या शरीराचे संरक्षण करण्यास मदत करेल. पण हे सर्व तेव्हाच लागू होईल जेव्हा एखाद्या स्पेस स्टेशन किंवा स्पेसक्राफ्टसारख्या दबावाच्या वातावरणात मृत्यू झाला.
मृतदेहावर अंत्यसंस्कार करता येतील का?
मंगळाच्या पृष्ठभागावर जर कोणी मरण पावला, तर त्यांच्यावर अंत्यसंस्कार करता येणार नाहीत. कारण यासाठी खूप जास्त उर्जा लागेल, जी वाचलेल्या क्रू मेंबर्सद्वारे इतर कारणांसाठी वापरली जाईल. तसेच दफनही केले जाऊ शकत नाही. शरीरातील बॅक्टेरिया आणि इतर जीव मंगळाच्या पृष्ठभागाला दूषित करू शकतात. त्यामुळेच पृथ्वीवर परत येईपर्यंत मृतदेह एका खास बॉडी बॅगमध्ये ठेवण्याची शक्यता जास्त गृहीत धरली जात आहे.
The post NASA : अंतराळात एखाद्याचा मृत्यू झाल्यास मृतदेहाचं काय केलं जातं? असा आहे NASA चा प्रोटोकॉल ! जाणून घेऊया सविस्तर… appeared first on Dainik Prabhat.